Nevrotik Savunmalar Nelerdir?

Nevrotik savunmalar [neurotic defenses], egonun geliştirdiği ve zihinsel yaşama zarar verici olarak değerlendirilebilecek işlemlerdir. Bu savunmaların işlevi, cinsel arzular ve saldırgan eğilimlerle bağlantılı engellenmelerin yol açtığı anksiyeteyi ve suçluluğu önlemektir. Nevrotik savunmalar, duygulanım ile temsil arasındaki bağların karmaşıklığını ve geçirdiği değişimleri açığa çıkarır.

Savunma Mekanizması Nedir?

Freud, 1896 yılında savunmanın nevrotik psişik mekanizmanın “çekirdeği [core]” olduğunu göstermiştir. Bu sonuca, savunmanın nöro-psikozları (1894a) üzerine yaptığı analiz sonrasında ulaşmıştır. Bu metinde Freud, bastırmayı [repression] histeri ile ilişkilendirmiş ve konversiyonu [conversion] bir savunma biçimi olarak tanımlamıştır. Konversiyon daha sonra semptomlar kategorisine yerleştirilmiştir. Freud, histeri üzerine erken dönem yazılarında, anıların varsanısal [hallucinatory] bir biçimde yeniden üretilmesi ya da duygusal boşalım [abreaction] yoluyla konversiyon semptomlarının çözülmesini amaçlayan bir yöntem olarak “boşalım”dan söz etmiştir. Daha sonra ise, savunmaların “modeli” olarak görülen bastırma, obsesif (ya da fobik) öznenin temel ve birincil savunma hattı olarak kabul edilmiştir.

1926 yılına kadar “yalıtma [isolation]”, obsesif nevrozun başlıca mekanizması olarak bastırmanın yerini almamıştı. Freud, obsesif nevrozda, temsilin [imge, düşünce, anı] dürtü ve onun duygulanımından ayrıldığını görmüştür; bu duygulanım ise, “yer değiştirme [displacement]” veya “transpozisyon [transposition]” yoluyla başka bir temsil ile bağlantı kurar ve uzlaşmaz olduğu önceki temsili bilinçdışına iter, böylece onu belleğe erişilemez hâle getirir.

Freud, Düşlerin Yorumunda [The Interpretation of Dreams] (1900a) gerilemeyi [regression] bir savunma türü olarak sunmuştur; bunu, “bir düşüncenin normal yoldan bilinç düzeyine ilerlemesine karşı koyan bir direncin etkisi” (s. 546) olarak değerlendirmiştir. Ayrıca, “gerilemenin nevrotik semptomların oluşumu kuramında da, düşler kuramında olduğu kadar önemli bir rol oynadığını” eklemiştir (s. 548).

Freud, “Bastırma” (1915d) adlı makalesinde, “bastırılanın geri dönüşü” ile bağlantılı olarak nevrotik savunmaların ayrıntılı analizlerine yeniden döndü ve bu süreçlerin rüya çalışması [dream work] mekanizmalarıyla olan benzerliğini açıkça ortaya koydu. Anksiyete ya da (fobik) histeri süreçlerinde işleyen mekanizmalar üzerinden duygulanım ile temsil arasındaki bağa odaklandı ve bu süreçlerin konversiyon histerisi ile obsesif nevrozla olan yakınlığını vurguladı. “Yer değiştirme [displacement]”, fobik nevrozun başlıca savunmasıdır; obsesif nevrozda ise, “çoğunlukla küçük ya da önemsiz bir şeye doğru bir yer değiştirme yoluyla ikame” (s. 157) söz konusudur. Son olarak, konversiyon histerisinde “güzel aldırmazlık” (belle indifférence, s. 156, [sic]) bulunur: bu durum, hem bir gerileme faktörü hem de bir “yoğunlaştırma [condensation]” faktörü olarak işlev görür. Çünkü, bastırılmış dürtü temsilinin bir bölümü, yoğunlaştırma yoluyla tüm yatırımın [cathexis] yanı sıra özdeşim [identification] eğilimini de kendisine çekmiştir.

Freud başka savunmaları da ele almıştır: çalışmalarının tamamında değindiği çok temel bir savunma türü olan yansıtma [projection]; delüzyonal kıskançlık [delusional jealousy] (1922b), ki bu, eşcinselliğe karşı bir savunmadır; ve içsel ile dışsal olanı ayırt etme, ki bu da egonun hoşnutsuzluk yaratan yaşantılara karşı kendisini savunma yöntemidir (Uygarlık ve Hoşnutsuzlukları [Civilization and Its Discontents], 1930a).

Savunmaların analizi, Helene Deutsch (1926), Otto Fenichel (1932) ve Maurice Bouvet (1967–68) gibi isimlerin çalışmalarıyla inceltilmiş ve genişletilmiştir. Fobik nevrozda anksiyetenin “kaçınma [avoidance]”, “iptal etme [canceling]” ve “tepki oluşumu [reaction formation]” yoluyla da savunulduğu eklenmiştir. Yüceltme [sublimation] ise (Freud, 1905, 1910) sonunda ayrı bir savunma türü olarak değerlendirilmiştir (Hartmann, 1955); çünkü yalnızca yüceltme, enerji türünde bir değişimi içerir.

Savunmaların analizindeki bu incelme, nevrozun yalnızca esasen patolojik bir sistem olarak değerlendirilmesinin ötesine geçilmesine olanak sağlamıştır. Günümüzde bu savunmalar, normal-nevrotik psişik etkinlik [normal-neurotic psychic activity] olarak adlandırılan bağlam içinde de tanımlanmaktadır. Öte yandan, Freud’dan bu yana travmatik nevrozların -yineleme [repetition], bölme [splitting] ve inkâr [denial] mekanizmalarının- incelenmesi ile sınır süreçler [borderline processes] olarak adlandırılan psişik işleyişlerin araştırılması, bu savunma tezahürlerinin bir ölçüde sıradanlaştırılmasına yol açmış olabilir; ancak tüm bunlara rağmen, bu savunmalar Freudçu metapsikolojinin anlaşılması açısından temel önemde olmaya devam etmektedir.