“Psikolojik zihinlilik (psychological mindedness)” kavramı, ilk olarak 1973 yılında, psikoanalitik terapilere uygun hastaları saptayabilme ilgisinden doğdu. Uzun yıllar boyunca, bireylerin, dinamik psikoterapiden fayda sağlayabilmeleri için belirli düzeyde psikolojik zihinlilik yetisine sahip olmaları gerektiği söylendi. Zamanla, başka terapiler için de aynı şeye inanıldı.¹

Psikolojik zihinlilik “bir kişinin kendi deneyim ve davranışlarının anlamlarını ve nedenlerini öğrenmek amacıyla düşünceler, duygular ve eylemler arasındaki ilişkileri görme yeteneği” şeklinde tanımlandı. Kavram, diğer pek çok kavram gibi, zamanla başkaları tarafından da ele alındı ve geliştirildi.^{1, 2}

Bazılarına göre, psikolojik zihinliliğin temelinde iki nokta yer alır:

1. Bireyin kendi içsel süreçlerine karşı ilgisi
2. Bunları dışarıya yansıtabilme yeteneği.²

Bazıları, psikolojik zihinliliği “bireyin kendisinin ya da diğerlerinin nasıl ve neden o şekilde davrandığını, düşündüğünü ve hissettiğini sorgulamaya dönük duygusal ve zihinsel bir yatkınlık” olarak tanımlamıştır.²

Psikolojik zihinlilik kavramı, içgörü, içebakış, özbilinç, kendini gözlemleme yetisi ve kendine odaklanma gibi kavramlarla aynı anlamda da kullanılmıştır.²

Tanımla ilgli ortak varsayımlar, psikolojik zihinliliğin, bireyin duygu, düşünce ve davranışlarını anlamaya dönük bir ilgi ve beraberinde bir yeteneği de içine alan bir yapı olduğu şeklindedir.²

Psikolojik zihinlilik düzeyi yüksek olan bir kişi, duygularını anlama yetisine sahip, yeni fikirlere açık, kendini ve başkalarını anlamaya çalışmaya istekli ve kendisinin ve başkalarının davranışlarının altında yatan nedenlere ilgi duyan bir kişidir.¹

Psikolojik zihinlilik düzeyi yüksek olan danışanların terapiden daha olumlu sonuç alacakları, aynı şekilde, psikolojik zihinlilik düzeyi yüksek terapistlerin de, danışanlarına daha faydalı olacağı düşünülebilir.^{1, 2}

Psikolojik zihinlilik, psikoterapide kalımı, dolayısıyla da psikoterapiden olumlu sonuçlar elde edilebilme olasılığını arttırıcı bir faktör olarak düşünülmektedir.¹

Literatürde psikolojik zihinliliğin, ruh sağlığının olumlu öngörücülerinden birisi olduğunu ortaya koyan çalışmalar mevcuttur. Örneğin, psikolojik zihinliliği yüksek bireylerin daha atılgan ve sosyal olduğu; depresyon ve kişilerarası çatışma düzeylerinin düşük olduğu gösterilmiştir.¹

Psikolojik zihinliliğin kaygı, depresyon, somatizasyon, uyku sorunları gibi birçok sorunu gidermede olumlu yönde katkısı olduğunu saptamış olan başka çalışmalar da bulunmaktadır.¹

Yapılan birçok araştırma sonucunda, çeşitli terapi süreçlerinden sonra bireylerin psikolojik zihinlilik düzeylerinin, terapi öncesine göre arttığı gözlenmiştir.¹

Sonuç olarak, yapılan çalışmalarda, psikolojik zihinliliğin psikoterapi sürecinde önemli bir rolü olduğu ve bireyin ruh sağlığını olumlu yönde etkilediği görülmektedir.¹

Gelişmiş Psikolojik Zihinliliğin 14 Göstergesi

Psikolojik zihinliliği ölçmek için geliştirilen araçlardan biri Psikolojik Zihinliliğin Dengelenmiş Dizinidir. Psikolojik zihinliliğin 14 göstergesini, o ölçeği referans alarak paylaşıyorum.

Gelişmiş psikolojik zihinliliğin 14 göstergesi şunlardır:

1. Duygularının genellikle farkında olmak
2. Olaylar hakkındaki his ve tavırlarını heyecan verici (şaşırtıcı) bulmak
3. Çoğu zaman pek çok duyguyu hissedebilmek
4. Duygularına genelde kulak vermek
5. Olumsuz duygularından bile, kendinle ilgili çok şey öğrenmek
6. İçinde neler olup bittiğini bilmek
7. Olumsuz duyguları da ciddiye almanın işe yarayacağına inanmak
8. Hisleri, ihtiyaçlarla ilgili bir rehber olarak görmek
9. En derindeki hislerden bile olabildiğince haberdar olmak
10. Belli bir şekilde davranmanın sebepleri üzerine düşünmek
11. Hislerinden haberdar olunca daha iyi hissetmek
12. Hisleri anlamlandırabilmek
13. İçsel kendiliği keşfetmekten hazzetmek
14. Derin hisleri kılavuz olarak görmek

Psikolojik zihinlilik ile ilgili düşüncelerinizi yorum kısmında benimle paylaşırsanız memnun olurum.

Referanslar

¹Tunalı, N. (2017). Kısa süreli dinamik yönelimli psikoterapi gören hastalarda psikolojik zihinlilik ve psikoterapide kalımı etkileyen faktörlerle ilişkisi (Tez No: 482648) Çeker, B. (2021). [Uzmanlık tezi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi]. Yök Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp

²Çeker, B. (2021). Romantik ilişkilerde bağlanma stillerinin psikolojik zihinlilik ile ilişkisi (Tez No: 693831) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi]. Yök Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp

³https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5618171/#B20-healthcare-05-00043