Ön görüşme ve randevu için:

Ruhsal aygıt nedir?

Yazar:

Kategori:

Ruhsal aygıt (psychic apparatus) Freud’un, zihinsel yapılar ve mekanizmalar için kullandığı bir terimdir.1 Terim, konuşma dilinde zihin (mind) diye bilinir.3 Ruhsal aygıt bazıları tarafından, zihinsel aygıt olarak da kullanılır.

Freud ruhsal aygıtı, önce [1899’da] bilinç, bilinçöncesi ve bilinçdışı şeklinde topografik olarak [topografik model] bölümlemiş ve tanımlamıştı. 1923’te ise ruhsal aygıtı yapısal olarak [yapısal model] bölümledi. Bu bölümlemede id, ego ve süperego’yu tanımladı ve onlar arasında bağıntılar kurdu.2

Freud’a göre id bilinçdışıdır; ego ve süperego kısmen bilinçli, kısmen bilinçdışı olabilir.1

Freud, 1899 yılında geliştirdiği topografik modelde zihni üç sistemden oluşturuyordu: Bilinç, bilinçöncesi ve bilinçdışı. Buna göre, bilinçdışı sistemle bilinç sistemi ve bilinçöncesi sistem çatışma halindeydi. Zamanla Freud, bu açıklamayı tatmin edici bulmadı ve 1923’te yeni bir kuram formüle etti: Yapısal kuram. Buna göre zihin (psişe), id (altbenlik), ego (benlik) ve süperego (üstbenlik) olarak üç yapıdan oluşmaktadır.3

Bilinç, bilinçöncesi ve bilinçdışı terimleri günümüzde de geçerli olmakla birlikte, bugün yalnızca, betimsel olarak, ruhsal aygıtın içeriklerinin bilinçli ya da bilinçdışı olma derecesini göstermek için kullanılmaktadırlar. Yapısal kuram (id-ego-süperego) ise, zamanın sınavından geçmiştir ve bugün de kullanılmaktadır.3

Bir şeyi hatırlatmakta fayda var: Söz konusu yapılar (bilinç, bilinçöncesi, bilinçdışı; id, ego, süperego) ne beyinde ayrı anatomik bölgelere karşılık gelirler ne de zihindeki değişmez ve durağan bölmeler olarak kavramsallaştırılmışlardır. Söz konusu kavramlar, birer soyutlama olarak görülmelidirler. Bu soyutlamalar aracılığıyla kendimizi (insanı) anlamaya çalışabiliyoruz.3

Şimdi de isterseniz, zihinsel aygıtı iki farklı ve birbiriyle ilişkili açıdan ele alan, topografik ve yapısal kurama kısaca bakalım. Kısaca diyorum, çünkü burada geçen terimleri başka yazılarda ayrıca ele almayı planlıyorum.

Topografik kuram

Topografik kuram (topographic theory) Freud’un zihinsel işleyişi ve içerikleri, bunların bilinçle ilişkisi bakımından sınıflandırma yönünde ilk dönemlerdeki çabası. Bir istek, fikir veya his gibi bir zihinsel olay bilinçli farkındalık dışında var oluyorsa bilinçdışı olarak adlandırılır; dikkati odaklayarak bilinçli hale getirilemez, bu tür bir dikkat yönlendirme bilinçli farkındalığa götürürse bilinçöncesi olarak adlandırılır. Topografik kuramdan sonra geliştirilen yapısal kuram, onun yerine geçmekten ziyade onu açımlamıştır.4

Topografik kuramı oluşturan terimler şunlardır:

Bilinç (conscious): Geçmişteki, şimdiki ve gelecekteki dışsal ve içsel olaylara dair zihinsel farkındalık hali. Topografik kuramda bilinç sistemi, üzerine düşünülebilir olup olmaması yönünden, bilinçöncesi ve bilinçdışı sistemden ayrılır.5

Bilinç sistemi, dış dünyadan, bedenden ve psişeden bilgiler alır ve dile ile ifade edilebilen mantıksal düşünce niteliği taşıyan ikincili süreç niteliği temelinde faaliyet gösterir.5

Bilinçöncesi (preconscious): Bilinçöncesi, bilinçdışı veya bilinçli bir his, düşünce veya imgeyi dilsel bir temsil ile bağlantılandırabilecek sözcük kalıntılarını barındırır.6

Bilinçöncesinin öğeleri bilinçte değildir ancak dikkat yönlendirildiğinde kolayca bilinçli farkındalığa getirilir.6

Bilinçdışı (unconscious): Bilinçli düşünmenin erişimi dışında olan ve uzlaşı oluşumlarındaki türevleri yoluyla görünen zihinsel içerikleri anlatan terim.7

Freud’a göre, rüyalar ve parapraksisler [dil sürçmeleri] bilinçdışının varlığının ve zihinsel yaşam üzerindeki etkisinin kanıtıdır.7

Yapısal kuram

Yapısal kuram (structural theory), Freud’un, ruhsal aygıta dair, topografik kuramdan sonra geliştirdiği kuramıdır. Kuram, üç ayrı eyleyen [eden, yapan] öngörür: Altbenlik (id), benlik (ego) ve üstbenlik (süperego).8

Yapısal kuram, topografik kuramın açıklayamadığı bazı sorunların -bilinçdışı itkilere karşı geliştirilen savunmaların da neden bilinçdışı olduğu gibi- açıklanmasına imkan verir.8

Alt benlik (id): Yapısal kuramda, içgüdülerin kaynağı olarak kabul edilir. Tatmin için bastıran biyolojik dürtüler ve bastırılmış bebeksi istekler şeklinde görünüm sergiler.9

İdin içeriği her zaman bilinçdışıdır.9

Üstbenlik (superego): Bireyin idealler, değerler, ahlaki ilkeler, ketlenmeler ve ahlaki emirler sisteminin yuvasıdır.10

Süperego kendiliği gözlemler ve değerlendirir, onu eleştirebilir, ona kızabilir, onu cezalandırabilir, övebilir ve ödüllendirebilir. Dolayısıyla süperego, özsaygının önemli bir düzenleyicisidir.10

Benlik (ego): Benliğin işlemleri bilinçli veya bilinçdışı olabilir. Benlik, içgüdüler, dış dünya ve üstbenlik gerekleri arasında aracılık işlevi görür.11

Ego, bireyin ihtiyaçlarını, isteklerini ve çevrenin niteliklerini algılar, bu algıları bütünleştirerek içsel ihtiyaç ve isteklerin dış dünya ve üst benlik tarafından kabul edilebilecek şekilde en uygun düzeyde doyumunu sağlar. Bunu, içeride oluşan ihtiyaçlar ve çevrede gerçekleştirilen eylemler üzerinde değişiklik yaparak gerçekleştirir.11

Bu yazıda, ruhsal aygıt üzerine bazı temel bilgileri paylaştım. Yazıda çok ayrıntıya girmedim; dediğim gibi, ilgili kavramlarla ilgili ayrıntılı içerikler oluşturmayı planlıyorum.

Yazı ile ilgili düşüncelerinizi yorum kısmından benimle paylaşırsanız memnun olurum.

Referanslar

1Bilim ve Sanat Yayınları. (2005). Ruhsal aygıt. İçinde Psikoloji sözlüğü. (3. baskı, s. 641).

2Sunat, H. (2020). Freud’un psikanalizi: Kuram, uygulama, kültürel açılımlar. Pinhan Yayıncılık.

3Wallace, E. R. (2012). Dinamik psikiyatri: Kuramı ve uygulaması. (H. Atalay, Çev). Okuyan Us Yayınları.

4Psikoterapi Enstitüsü Yayınları. (2015). Topoğrafik kuram. İçinde Temel psikanaliz sözlüğü (1. baskı, s. 47).

5Psikoterapi Enstitüsü Yayınları. (2015). Bilinç. İçinde Temel psikanaliz sözlüğü (1. baskı, s.10).

6Psikoterapi Enstitüsü Yayınları. (2015). Bilinç öncesi. İçinde Temel psikanaliz sözlüğü (1. baskı, s. 10).

7Psikoterapi Enstitüsü Yayınları. (2015). Bilinçdışı. İçinde Temel psikanaliz sözlüğü (1. baskı, s. 10).

8Psikoterapi Enstitüsü Yayınları. (2015). Yapısal kuram. İçinde Temel psikanaliz sözlüğü (1. baskı, s. 49).

9Psikoterapi Enstitüsü Yayınları. (2015). Alt benlik. İçinde Temel psikanaliz sözlüğü (1. baskı, s. 4).

10Psikoterapi Enstitüsü Yayınları. (2015). Üst benlik. İçinde Temel psikanaliz sözlüğü (1. baskı, s. 48).

11Psikoterapi Enstitüsü Yayınları. (2015). Benlik. İçinde Temel psikanaliz sözlüğü (1. baskı, s. 8).

Uyarı: Bu sitedeki içerikler tanı ve tedavi amacıyla kullanılamaz, sadece bilgi edinme amacıyla kullanılabilir.


Yorumlar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir