Bu yazıda, internet kullanıcılarının sorduğu iki temel soruya cevap üretmeye çalışacağım:
- Panik atak nasıl anlaşılır?
- Panik atak hastası mıyım?
Pek çok insan, son derece anlaşılır bir şekilde, psikolojik bir zorluk yaşadığında, yaşadığı şeyin ne olduğunu merak ediyor ve onu anlamaya çalışıyor. Panik atak da, günümüz dünyasında, yaygınlık oranı en yüksek psikolojik semptomlardan (belirtilerden) biridir. Bununla birlikte, mesleki deneyimlerim bana, “panik atak” ifadesinin, bir terim olarak, sıkça hatalı bir şekilde kullanıldığını gösteriyor. Bu yazıyla, “panik atak (panik atağı)” teriminin anlamını netleştirmeye ve okuyucuların, yaşadıkları deneyimin panik atak olup olmadığına karar vermelerine yarımcı olmaya çalışacağım.
Panik atak (panic attack) terimini Prof. Dr. Sirel Karakaş Psikoloji Sözlüğü‘nde şöyle tanımlıyor:
Giderek artan ve dakikalar içinde doruğa ulaşan, görünür nedeni olmayan, beklenmedik bir şekilde ortaya çıkan yoğun korku ya da iç sıkıntısı.
http://www.psikolojisozlugu.com/panic-attack-panik-atak
Panik atağın tanımı üzerinde, şu yazıda ayrıntılı bir şekilde durduğum için, bu yazıda, panik atakla ilgili sadece temel birkaç noktayı paylaşmak istiyoruz.
Panik atak (panik atağı), her şeyden evvel, bir bozukluk veya hastalık değil, belirtidir. Bu yüzden panik atağı, baş dönmesi, mide bulantısı, iştah kaybı titreme, üşüme vb. gibi bir semptom (belirti) olarak ele almalıyız. Bu noktanın önemine, yazının sonraki kısmında ele alacağım “Panik atak Hastası mıyım?” sorusuna cevap verirken yeniden değineceğim.
“Yaşadığım şey panik atak mı?” diyen birisine yardım edebilmek için, kılavuz olarak DSM-V’in listelediği maddeleri ele alacağım. Bunun anlamı şudur: Bir psikiyatrist, yaşadığınız deneyimin bir panik atağı olup olmadığını anlamaya çalışırken, aşağıda paylaşacağım on üç maddeyi dikkate alıyor.
İçeriğin Alt Başlıkları
Panik Atak Nasıl Anlaşılır?
Tahmin edeceğiniz üzere, panik atağın, farkında olunmadan yaşanması söz konusu değildir. İnsanlar, panik atakları tetiklendiğinde, genelde, zor bir deneyimle karşı karşıya olduklarının farkında olurlar; ancak, yaşadıkları şeyi tanımlamakta zorlanabilirler. Bununla birlikte insanlar, yaşadıkları deneyimi isimlendirirken, depresyon ve kaygı gibi başka belirti veya bozukluklarla karıştırabilirler. Peki yaşadığımız şeyin panik atağı olduğunu nasıl anlayabiliriz?
Psikiyatrik tanı sistemi olan DSM-V, yaşadığımız deneyimin panik atağı olup olmadığına karar vermemize yardımcı olmak için, on üç maddeden bahsediyor. “Yaşadığım şeyin adı panik atak mı?” sorusuna vereceğim cevap şudur: Aşağıda dile getireceğim on üç maddenin dördünü yaşıyorsanız, büyük bir ihtimalle panik atağı yaşıyorsunuz.
Yukarıdaki cevabımdan anlaşılacağı üzere, yaşadığınız şeye panik atağı diyebilmek için, tüm belirtileri yaşamanıza gerek yok. On üç maddenin herhangi dördünü aynı anda yaşıyorsanız, panik atağı yaşıyorsunuz demektir.
Panik atağı yaşadığınıza işaret eden on üç madde şunlardır:
- Kalp çarpıntısı, kalbinizin küt küt atması; ya da kalp hızınızın artması
Birdenbire, yoğun bir korku ya da rahatsızlık duyduğunuzda, kalbinizin normalden çok daha hızlı attığını fark edersiniz.
- Terleme
Bu olay esnasında, her zamankinden daha fazla terlediğinizi fark edersiniz. Söz konusu terleme, hızlı yürüme veya aşırı sıcağın etkisiyle oluşmaz.
- Titreme veya sarsılma
Bu olay esnasında, bir sarsılma geçirirsiniz veya vücudunuzda bir titreme meydana gelir.
- Soluğunun daraldığını veya boğulmakta olduğunu hissetme
Bu olay esnasında, soluk almakta güçlük çektiğinizi ve boğulmak üzere olduğunuzu hissedersiniz.
- Boğazının daraldığını hissetme
Olay esnasında, biri sanki boğazınızı sıkıyormuş gibi, nefesinizin kesildiğini hissedersiniz. “Sanki boğazımda bir yumru var.” gibi cümleler kurabilirsiniz.
- Göğsün ağrıması ya da sıkışması
Bu olay esnasında, göğsünüzde bir ağrı veya sıkışma yaşayabilirsiniz. Bunu bir kalp krizi işareti olarak yorumlayabilirsiniz.
- Mide bulantısı veya karın ağrısı
Bu olay esnasında, mideniz bulanabilir, kusacakmış gibi olabilirsiniz veya karnınızda bir ağrı hissedebilirsiniz.
- Baş dönmesi, sersemleme, ya da bayılacakmış gibi hissetme
Başınız dönebilir, ayakta durmakta zorlanabilirsiniz, bayılacakmış gibi hissedebilirsiniz.
- Titreme, üşüme, ürperme veya ateş basması
Bu alay esnasında, titreyebilir, üşüyebilir, ürperebilir veya vücudunuzu ateş basmış gibi hissedebilirsiniz.
- Uyuşmalar
Vücudunuzda uyuşma veya karıncalanmalar olabilir.
- Depersonalizasyon veya derealizasyon
Depersonalizasyon, kendine yabancılaşma, kendinden kopma; derealizasyon ise, gerçeğe yabancılaşma, geçekten kopma demektir. Depersonalizasyonda, kendi vücudunuza dışarıdan bakıyormuş, vücudunuza yabancıymışsınız gibi hissedersiniz; derealizasyonda ise, tanıdık, bildik yerler sanki gerçek değilmiş gibi gelebilir size.
- Denetimini yitirmekten veya çıldırmaktan korkma
Bu olay esnasında, bedeniniz ve zihniniz üzerindeki kontrolü kaybetmek üzere olduğunuzu ve çıldırmak üzere olduğunuzu düşünebilirsiniz.
- Ölüm korkusu
Bu olay esnasında, ölmek üzere olduğunuzu düşünebilirsiniz. “Ölüyorum galiba.” gibi cümleler kurabilirsiniz.
Yukarıda da ifade ettiğim gibi, yaşadığınız deneyime panik atak denebilmesi için, on üç belirtiyi de yaşamak zorunda değilsiniz; on üç maddenin dördünü yaşamanız, “panik atağı” ifadesini kullanmamız için yeterli olabilir.
Şimdi de isterseniz, yazının ikinci kısmına geçelim. Bu kısımda daha çok, “Panik atak mıyım?, “Panik atak hastası mıyım?” tarzında sorular yer alıyor.
Panik Atak Hastası mıyım?
Dil, zihinsel durumumuzu sadece göstermez, onu şekillendirir de. Bu yüzden, söz konusu sorulara, biraz da bu açıdan bakalım isterseniz.
“Ben panik atak mıyım?” diyen birisi, “Ben ağrı mıyım?” gibi bir şey söylemiş oluyor; çünkü, panik atak bir sıfat değil bir isimdir. Yani biz, panik atak olamayız, panik atak yaşayabiliriz. Panik atak yaşayıp yaşamadığımızı da, yazının ilk kısmına bakarak anlayabiliriz.
“Panik atak hastası mıyım?” sorusuna bakacak olursak; burada da panik atağın ne olduğunu tekrar hatırlatmak isteriz: Panik atak bir hastalık (veya psikolojik bozukluk) değil, bir semptom (belirti) olarak kabul ediliyor. Bu açıdan bakınca da, panik atağı, bazı psikolojik bozuklukların bir semptomudur, belirtisidir. Peki, panik atağı hangi bozuklukların belirtisi olabilir?
Panik atağın işaret edebileceği bazı ruhsal bozukluklar şunlar olabilir:
- Panik bozukluğu
- Sosyal anksiyete bozukluğu
- Yaygın anksiyete bozukluğu
- Obsesif kompulsif bozukluk
- Özgül fobi
- Travma sonrası stres bozukluğu
- Ayrılma anksiyetesi bozukluğu
- Depresyon
- Madde kullanımına bağlı bozukluklar
Şayet panik atağı yaşadığınıza karar verdiyseniz, bunun hangi ruhsal bozukluğun belirtisi olduğu üzerine düşünebilirsiniz. Burada şöyle bir risk var: Dile getirdiğimiz bozuklukların varlığı veya yokluğu için yetkin ve yetkili olan kişiler, hekim (tıp doktoru) olan pskiyatristlerdir. Burada okuduklarınızı, kendinize tanı koyma çabası için değil de ipucu elde etek için kullanmanızı tavsiye ediyoruz.
Önerilen Yazı: Panik Atak İçin Hangi Doktora Gidilmeli?
Siz de “Panik atak nasıl anlaşılır?”, “Panik atak hastası mıyım?” gibi sorularla ilgili düşüncelerinizi, yazının yorum kısmında benimle paylaşabilirsiniz.
Randevu İçin Tıklayın