Bu yazı “İlişki terapisi nedir?” ve “İlişki terapisti kimdir, ne yapar?” soruları etrafında şekillenmektedir.
İlişki terapisinde birbirinden farklı pek çok yaklaşım söz konusudur. Burada okuyacaklarınız benim yaklaşımımdır. Bu, okuduğunuz veya okuyacağınız diğer yaklaşımların “yanlış” olduğu anlamına gelmemektedir. Söz gelimi, ben ilk seanstan son seansa kadar, ilişkinin taraflarını birlikte görüyorum ama bazı ilişki terapistleri ilişkinin tarafları ile ayrı ayrı da görüşebiliyor.
İlişki terapisi nedir?
İlişki terapisi (relationship therapy), kişiler arası sorunları çözmelerine ve uyumsuz etkileşim kalıplarını değiştirmelerine yardımcı olarak bireyler arasındaki ilişkiyi geliştirmeye odaklanan her türlü psikoterapi için kullanılan bir kavramdır. İlişki terapisi, ilişkinin taraflarının [taraflardan sadece birinin değil] sağlıklı psikososyal gelişimini teşvik eder.
İlişki terapisi, çift terapisi (couples therapy) ve aile terapisi (family therapy) kavramlarını da kapsayan çatı bir terimdir (umrella term). [Bunlara evlilik terapisini (marriage therapy) de ekleyebiliriz bence.]
Kavram ilk olarak ABD’li sosyal hizmet uzmanı Jessie Taft (1882–1960) ve çocuk psikiyatristi Frederick H. Allen (1890–1964) tarafından tanımlanmıştır.
Çift terapisi
Çift terapisi (couples therapy), ciddi bir ilişkideki her iki partnerin de aynı terapist veya terapistler tarafından aynı anda tedavi edildiği terapidir.
Çift terapisi, bireyler arasındaki ilişkiyi etkileyen sorunlarla ilgilenir. Örneğin, bir partner, ilişkiyi etkileyen teşhis edilmemiş depresyona sahip olabilir veya her iki partner de birbirleriyle etkili bir şekilde iletişim kurmakta zorluk çekebilir.
Özellikle terapinin başlangıcında, her bir partnere ayrı ayrı seanslar verilebilir; bununla birlikte, terapi sürecinin çoğu, her iki partnere birlikte sağlanır. Evli çiftler için çift terapisi, evlilik terapisi (marital therapy) olarak bilinir.
Aile terapisi
Aile terapisi (family therapy) bir bütün olarak aile biriminin aile içi ilişkilerinin ve davranış kalıplarının yanı sıra aile içindeki bireysel üyeler ve gruplar veya alt sistemler arasında iyileştirmeye odaklanan bir psikoterapi biçimidir.
Aile terapisi, çeşitli kavramsal ilkelere, süreçlere ve yapılara ve klinik odaklara sahip çok sayıda tedavi biçimini içerir.
Bazı aile terapisi yaklaşımları (örneğin, nesne ilişkileri teorisi), kişiler arası alanda bireylerle psikoterapi modellerinin uzantılarını yansıtırken, diğerleri (örneğin, yapısal aile terapisi) daha az geleneksel bağlamlarda gelişmiştir. Çoğu yaklaşım, klinik sorunların ortaya çıktığı bağlamları vurgular. Bu eşlik eden sistemik görüş, potansiyel olarak bireyden aileye ve topluluğa kadar davranış organizasyonunun tüm seviyelerine klinik ilgiye izin verir.
Aile terapisi modelleri, uzunluk, geçmişe karşı şimdiki yönelim, kullanılan teknikler ve tedavi hedefleri açısından büyük farklılıklar gösterir.
İlişki terapisti kimdir?
İlişki terapisti için, ilişki terapisi konusunda yetkinliği olan kişi tanımını kullanabiliriz. Bunun için, bir ilişki terapistinin en temelde, psikoterapi odaklı bir eğitim almış olması gerekmektedir çünkü ilişki terapisi nihayetinde bir psikoterapötik süreçtir.
Türkiye’de, lisans, yüksek lisans ve/veya doktora düzeyinde bir ilişki terapisi bölümü yoktur ancak ilişki terapisi hizmetini sunanlar (yani ilişki terapistleri) üniversitelerin psikoloji, psikolojik danışmanlık, psikiyatri, sosyal hizmetler gibi, psikolojik yardımla ilişkili bölümlerinden mezun olan kişilerdir -en azından öyle olmaları gerektiğini düşünüyorum.
İlişki terapisti ne yapar?
İlişki terapisti, bir ilişkideki kişilere (en az iki kişinin), ilişki odaklı sorunlarını çözmeleri ve uyumsuz etkileşim kalıplarını değiştirmeleri için, profesyonel psikolojik yardım sunar.
İlişki terapisti, ilişkinin taraflarından sadece birine odaklanmaz. Onun odağı, kişilerden ziyade kişilerin oluşturduğu ilişki dinamikleridir. Bu açıdan o, ilişkinin her iki (veya daha fazla) tarafının, ilişkinin o şekilde kurulması için karşılıklı olarak yapıp ettiklerine odaklanır.
İlişki terapistine tek gidilir mi?
İlişki terapisinin tanımından ve ilişki terapistinin odaklandığı konudan (tarafların oluşturduğu ilişki dinamikleri) hareketle diyebilirim ki, ilişki terapistine tek gidilmez. İlişki terapisi, ilişkinin her iki tarafının da (veya tüm taraflarının) katıldığı bir psikoterapötik süreçtir.
Birisi, ilişkisiyle ilgili yaşadığı zorluklar için bir psikoterapiste gidebilir tabii ki ama bu bir ilişki terapisi değil bireysel psikoterapi süreci olur. Bireysel bir psikoterapide, “kişinin ilişki odaklı sorunlarının ele alınması” ile bir ilişki terapisinde “taraflar arasındaki ilişkininin ele alınması” aynı şey değildir.
İlişki terapistine ne zaman gidilir?
Bunun için bir “kural” söz konusu değildir. İlişkinin taraflarından birisi veya her ikisi, ilişkisinin daha doyum verici hale gelmesi için psikolojik destek almak istediğinde, kişiler ilişki terapistine gidebilirler.
İlişki terapisi ile ilgili düşüncelerinizi yorum kısmından paylaşırsanız memnun olurum.