İlişki Terapisti

Okuyacağınız metin, “İlişki terapisi nedir?” ve “İlişki terapisti kimdir, size nasıl yardım edebilir?” sorularına cevap aramaya çalıştığım bir tanıtım yazısıdır. Bunun anlamı şudur: Akademik bir makale ile karşı karşıya değilsiniz fakat, literatüre yaslanan ve ilişki terapisinin ne olduğunu anlatan bir metin okuyacaksınız.

Bu metinde okuyacaklarınız, bir ilişki terapisti olarak benim bakış açımı ve kavramsallaştırmamı yansıtmaktadır. Başka metinlerde, başka bakış açılarıyla karşılaşabilirsiniz.

Giriş

İlişki, hepimizin, her an deneyimlediği bir yaşantıdır. Bazen kendimizle ilişki içindeyizdir, bazen elimizdeki bir nesneyle. Bazen bir kediyi severek bazen bir ağacı budayarak, doğayla ilişki kuruyoruz. Bazen muhabbet ederek sevgilimizle ilişki kurarız, bazen de dua ederek Allah’la.

Bizler bir ilişkiden doğan ve bir ilişki dünyasına doğan varlıklarız. Yani hayata gelebilmemiz ve hayatta kalabilmemiz ancak ilişki ile mümkündür. Bu yüzdendir ki Martin Buber, “Önce ilişki vardı.” der. Dolayısıyla insan, ilişkisiz düşünülemez. İnsanın ilişki içinde var olması durumuna “ilişki-içinde-kendilik” diyebililiriz. Buna göre ben dediğimiz şey, yaşadığımız ilişkilerin bir ürünüdür. Özetle ilişki, kendisinden asla ayrı kalamayacağımız, bizi biz yapan insani bir olgudur.

Giriş kısmının ilk cümlesi, ilişki dünyamızın çok yönlü oluşuna dikkat çekiyor. Yani biz, kendimizle, diğer insanlarla, doğayla, eşyayla ve Allah’la ilişki kurarız. Bu bir durum olarak kabul edilmelidir. Bu yüzden, “Böyle olması iyi midir, kötü müdür?” sorusu çok işimize yaramaz diye düşünüyorum. Nasıl ki yağmur yağar aynı şekilde de insan ilişki kurar diyebiliriz. O halde bize düşen, nasıl bir ilişki yaşadığımızı anlama ve gerekirse değiştirme çabası olabilir ancak.

İlişki Terapisi Nedir?

İlişki terapisi (Relationship Therapy), merkezinde iki kavramı barındırır: ilişki ve psikoterapi. İlişki (relationship), Türk Dil Kurumu’nun, Güncel Türkçe Sözlüğünde, iki şey arasında karşılıklı ilgi, bağ, münasebet, temas anlamları ile karşılık buluyor. Psikoterapi (psychotherapy) ise, ruhsal yollarla, konuşma yoluyla iyileştirme demek.

İlişki terapisi, insan ilişkilerinin, ilişkinin tarafları açısından daha doyum verici hale getirilmesi için gerçekleştirilen bir psikoterapi sürecidir.

Bu tanım açısından önemli noktalardan biri, yardım çabasının psikolojik bir temel üzerine oturtulmasıdır. Psikolojik temel ile kastedilen ise, yardım sürecinde psikoloji ve psikoterapi gibi, insanı anlama disiplinlerinin referans alınmasıdır. Yani ilişki terapisi, birinin ötekine, “Bence şöyle yapmalısın.” dediği bir süreç değildir.

Psikoterapi alanında, psikanalitik psikoterapi, bilişsel davranışçı terapi, şema terapi, duygu odaklı terapi gibi pek çok disiplin söz konusudur. Tüm farklılıklarına rağmen, bu disiplinler bir ortak noktada buluşurlar: kendi içinde teorik bir tutarlılık. Bir ilişki terapisti de, danışanlarına yardım etmeye çalışırken mensubu olduğu psikoterapi ekolü çerçevesinde yardım sunar. Dolayısıyla, amiyane tabirle, kafasına göre konuşamaz bir ilişki terapisti. İlişki terapisi, belirli bir psikolojik disiplini referans alan bilimsel bir süreç, ilişki terapisti de, söz konusu disipline yaslanan profesyonel bir uzmandır.

İlişki Terapisi Hangi İlişkileri Kapsar?

Benim -yukarıdaki- ilişki terapisi tanımım, bütün insan ilişkilerini kapsıyor. İlişki terapisine konu olabilecek bazı ilişkilere şunları örnek olarak verebilirim: Karı koca ilişkisi, arkadaş ilişkisi, kardeş ilişkisi, işçi-patron ilişkisi, ebeveyn-çocuk ilişkisi, sevgili ilişkisi, gelin-kaynana ilişkisi vb. Söz gelimi, miras paylaşımında sorun yaşayan iki kardeş, iş ilişkisinde sorun yaşayan bir işçi ve patronu, kızıyla iletişim sorunu yaşayan bir anne ilişki terapisi görebilir.

Yakın veya Romantik İlişkiler Açısından Kategorizasyon

Ben, ilişki terapisine, bütün insan ilişkilerini kapsayabilecek bir hareket alanı belirliyorum. Bununla birlikte ilişki terapisi, psikoterapi literatüründe, daha çok yakın, romantik, duygusal ilişkilere dönük bir kavram olarak kullanılıyor.

Yakın (romantik, duygusal) ilişkiler açısından bakarsak, ilişki terapisini bir üst çatı olarak görebilir, ilişkinin özelliklerine göre de, alt alanlar tanımlayabiliriz:

Çift Terapisi: Çift terapisi, evli olmayan ve duygusal (romantik) ilişki yaşayan çiftlerin, yaşadıkları sorunların çözümü ve ilişkilerinin daha doyum verici hale gelmesi için gerçekleştirilen ilişki terapisini ifade eder. (Bakınız: Çift Terapisi Nedir?)

Evlilik Terapisi: Evlilik terapisi, evli çiftlerin yaşadıkları sorunların çözümü ve ilişkilerinin daha doyum verici hale gelmesi için gerçekleştirilen ilişki terapisidir. (Bakınız: Evlilik Terapisi Nedir?)

Aile Terapisi: Aile terapisi, aile üyeleri yaşadıkları sorunların çözümü ve aile ilişkilerinin daha doyum verici hale gelmesi için gerçekleştirilen bir psikoterapi yöntemidir. (Bakınız: Aile Terapisi Nedir?)

İlişki Terapisi Hangi Durumlarda İşe Yarayabilir?

İlişki terapisi, ilişkinin tarafları, gerçek anlamda bir değişim arıyorsa işlevsel olabilir, bir işe yarayabilir. Bir ilişki terapisti ile görüşüyor olmamız, o ilişkinin devamı için bir değişim aradığımızı garanti etmez. Sözgelimi, bilinçli halimizle, ilişki terapisti ile görüşüp, ilişkimizi daha doyum verici bir şekilde sürdürmeyi arzu ettiğimizi düşünebilir, söyleyebiliriz. Ancak bilinçdışı düzlemde, kendimize ve/veya partnerimize, ilişki terapisinin de bir işe yaramadığını göstermek istiyor olabiliriz.

İlişki terapisi, değişim sahiden isteniyorsa işe yarayabilir.

İlişki terapisinin nihai amacı ilişkide bir değişim sağlamaktır. Bazen -belki de çoğunlukla- söz konusu değişimi karşı tarafın tutumlarıyla ilişkilendiririz. Her şeyin düzelmesi için muhatabımızın değişmesi gerekiyordur. İlişkideki değişim, ilişkinin taraflarının, bireysel sorumluluklarını üstlenmeleri ile mümkün olabilir. Taraflardan bağımsız, kerameti kendinden menkul bir ilişki düşünülemez ki.

İlişki terapisi, taraflar, ilişkideki sorumluluklarına sahip çıkarsa işe yarayabilir.

İlişki terapisi bir değişim sürecidir. Bu süreçte kişiler, kendilerine, duygu, düşünce ve eylemlerine, yaşadıkları sorunların oluşumu ve devamına olan etkilerine ve çözüme olan katkılarına dönük bir farkındalık sağlarlar. Bu farkındalık için, zamana, sabra, çabaya ve bedel ödemeye htiyacımız var.

İlişki terapisi, taraflar, gerekli ve yeterli çabayı sarf ederlerse işe yarar.

İlişki terapisi, bir ilişki terapisti tarafından gerçekleştirilir. Bu yüzden, ilişki terapisinin işe yaraması, ilişki terapistine de bağlıdır. Yeterince yetkin olmayan ilişki terapisti, ilişkide olumlu bir değişime katkı sunamayabileceği gibi, danışanların, terapiye ve değişime dönük heveslerini de kırabilir.

İlişki terapisti, yeterince yetkin ve donanımlı olursa, ilişki terapisi bir işe yarayabilir.

İlişki Terapisi İçin Bazı Temel Kabuller

İlişki terapisinin merkezine oturttuğumuz bazı temel kabulleri şöyle sıralayabiliriz:

İnsan ilişkisi çok temel bir ihtiyaçtır: Hem hayata tutunabilmek hem de hayatı doyum verici bir şekilde yaşayabilmek için, doyum verici, anlamlı insan ilişkilerine ihtiyacımız vardır. İnsan ilişkilerinin önemine olan vurguyu “Önce ilişki vardı.” sözüyle Martin Buber çok latif bir şekilde ifade etmektedir. İnsani ilişki kurmak aslında bir tercih değil insani bir mecburiyettir; yemek yemek, uyumak gibi.

İlişkiler psikolojik yaşantımıza etki eder: Kötü ilişki ağı içerisinde iyi hissedebilmek, başka bir sorunun (mesela narsisizm) göstergesi olabilir. Dolayısıyla, iyi ilişkinin ve kötü ilişkinin bize etki ettiği reddedilemez bir gerçek olarak önümüzde durmaktadır.

İlişkiler geliştirilebilir: İlk etapta, içinde doğduğumuz ilişki yapıları, şu anda sağlıklı ilişkiler geliştirmemizin önünde ciddi bir engel teşkil etse de, psikoterapi deneyimleri, ilişki kurma biçimlerimizi değiştirebileceğimizi bize gösteriyor.

İlişkiler karşılıklı oluşturulur: İlişki terapisi için en önemli ilkelerden birisi budur. Psikoterapi desteği almaya gelen kişilerin çok çok büyük bir kısmı, ilişkiler söz konusu olduğunda kendilerini edilgen bir pozisyonda algılama eğilimi göstermektedirler. Yani onlara kötü davranılmıştır, onlar aldatılmıştır, onlar terk edilmiştir, onlar yeterince sevilmemiştir vb. Tabii ki hayatımızdaki insanlar her zaman bizim ihtiyaçlarımıza ve beklentilerimize uygun davranmayabilirler; ancak, ilişkilerimizde bizim de en az öteki kadar etkimiz olduğunu kabul ederek işe başlayabiliriz.

İlişki terapisi bir süreçtir: İlişkiler zamanla kurulan dolayısıyla, değişim için de zamana ihtiyaç duyan yapılardır. İlişki terapisi içinde, kendimizi, karşımızdakini ve ilişkimizi yeni bir gözle değerlendirmeyi öğreniriz.

İhtiyacımız olan ilişkidir: Hepimizin doyum verici ilişkilere ihtiyacı var. Ancak bu, belirli bir kişiyle, ilişkinin belirli bir biçimine ihtiyacımız olduğu anlamına gelmez. Bu bakış, bizi, ilişkimizde de daha özgür hale getirebilir.

Bireylerin yaşadığı duygusal ve davranışsal sorunların çözümüne yardımcı olan ve insanların ruh sağlıklarını korunmasını amaçlayan tekniklerin genel adı olan psikoterapi, birçok alana ayrılır:

Bireysel Terapi

İlişki Terapisi

Aile Terapisi

Çocuk Terapisi

Grup Terapisi

Bu tekniklerin özel olarak eğitimini almış olan psikolog, psikiyatr ve psikolojik danışmanlara ise psikoterapist adı verilir. Fakat her psikoterapist yukarıda belirlenen her alanın terapisini yapamaz. Alana göre standartlaştırılmış eğitimlerin de alınması da gereklidir.

1- İlişki Terapisti Kimdir?

İnsan ilişkilerinde hayatımızda en önemli yeri kaplayan romantik ilişkiler aynı zamanda hayatımızın kalitesini en çok etkileyen etkendir. Bu yüzden yaşanan herhangi bir sorun arkadaşlık ilişkilerindeki sorunlardan daha çabuk ve daha etkili şekilde düzeltilip soruna ulaşılmalıdır. Bu sorunları düzeltme aşamasında bazen çiftler kendi kendine fazla etkili olamayabileceği gibi, aynı zamanda sorunların kaynağı kişilerin kendi kendine düzeltemeyeceği bir durum olmayabilir. Böyle durumlarda kabullenip devam etmek insanlara zarar verir. İlişki terapisti ise alana özel standartlaştırılmış eğitimleri alıp bu konuda uzman olmuş psikoterapistlerdir.

2- İlişki terapisti Ne Yapar?

İlişki terapistleri çiftlerin arasındaki şiddet, aldatma gibi krizleri çözmelerinde, ilişkide yaşanan sorunlardan yola çıkarak ilişkiyi bitirip bitirmemeye karar verilmesinde ve cinsellikte yaşanan sorunların çözümünde yardımcı olmaktadır. İlişki terapisi için sadece büyük sorunlara ihtiyaç yoktur, ilişki kalitesini arttırmak veya aradaki bağı kuvvetlendirmek için de ilişki terapisine başvurulabilir.

İlişkilerde çokça bulunan paspas altına itilmiş problemler ve düşünceler farkına varılmadan alakasız durumlarda sinir ile ortaya çıkabilir. Böyle durumlarda dışarıdan bir uzmandan yardım almak en iyi çözüm yoludur. İlişki terapistleri çiftlerin bireysel odağından çok biraz daha “biz” gözüyle ilişkiye bakmalarına yardımcı olur. Kişilik özelliklerini değiştirmek yerine ifade ve mizaç değişimi amaçlanır.

3- İlişki terapisi Nasıl Yapılır?

İlişki terapisi yapılırken terapistler oluşan problemi dinleyip haksızlığa kanaat getirmektense, çiftlere olan eşit mesafesiyle çiftlerin ilişkideki rollerinin ve iletişiminin altını çizerek çiftlere yardımcı olur. Terapistiniz size uygulamalı bazı görevler verebilir. Her seanstan sonra gelişiminizi bu görev ve ödevlere borçlu olursunuz. İlişki terapisindeki amaç ilişkideki yanlış tarafları düzeltmektense çiftlerin gözünü açmaktır. Objektif bir şekilde değerlendirilir ve aynı zamanda güçlü ve zayıf yönlerinizi görürsünüz. Çiftlerin arasında doğan tartışmalar ve anlaşmazlık kişilerin kendi kişisel özelliklerinde de doğabilmektedir, ilişki terapistleri ise aynı zamanda bu sorunları bireysel olarak çözerken de yardımcı olmaktadır.

4- İlişki Terapistine Ne Zaman Başvurabilirsiniz?

Eğer eşinizin sizi anlamadığını düşünüyorsanız
Aranızda artık sevgi veya saygı kalmadığını hissediyorsanız
İlişkinizde ters giden birtakım şeyler olduğunu fark ettiyseniz
Cinsel hayatınızdaki eski heyecan yoksa
Cinsel hayatınızda en baştan beri sıkıntılarınız varsa
Evlilik öncesi göz yumulan sorun ve farklılıkların artık göze battığını düşünüyorsanız
Kafanızda boşanma kararı varsa
Duygusal istismar veya şiddete maruz kalıyorsanız
Eşinizde artan zararlı madde kullanımı gözlemliyorsanız
Objektif ve dışarıdan bir göze ihtiyacınız varsa
Eşinizle aranızdaki iletişimin bozuk olduğunu düşünüyorsanız veyahut sağlıklı bir ayrılma süreci yaşamak istiyorsanız
Eşinizle aranızdaki duygu ve bağlılığın bir şeyler tarafından olumsuz etkilendiğini düşünüyorsanız, ilişki terapisine başvurabilirsiniz.

5- İlişki Terapisinin Amacı Nedir?

İnsan ilişkilerini sürdürmek her zaman zordur. Her insanın diğeriyle uyumu farklı olduğundan özellikle yakın ve romantik ilişkilerde bu duruma bağlı sorunlar ortaya çıkabilir. İlk baştaki amaç ilişkinin yapı taşlarındaki sıkıntıları düzeltmek olsa da hiçbir ilişki sonsuza kadar sürmek zorunda değildir. İlişki terapisinde ayrılmaya yönelik kararlar vermek de gayet mümkündür.

İlişki terapisine başvurmak için büyük bir tartışmayı beklemek gerekli değildir. Küçük sorunlar çıktığında çözüm yoluna nasıl ulaşılabileceğini öğrenmek ve görmek için de başvurulabilir. İlişkinin başında, evlilikten önce ilişki terapisine başvurmak yararlıdır. İlişki terapisti size boşanın veya boşanmayın diyemez, sadece ilişkinin gidiş yolundaki sorunları çözme yolunda size dışarıdan bir profesyonel bakış oluşturur.

6- İlişki Terapisine Ne Zaman Başvurulduğu Önemli midir?

Çoğu zaman çiftlerin arasında yaşanan küçük problemler anlık sinirlilik durumuyla veya yanlış kelime kullanımıyla çok büyük sorunlara evirilebiliyor. Bu yüzden yaşanan problemleri ilk fark ettiğiniz zamanlarda bir ilişki terapistine başvurmak sizin için en doğru karar olacaktır. En erken zamanda başvurmak sizi olası büyük olay ve tartışmalardan korur, aynı zamanda ilişkinizdeki bağı korumanıza yardımcı olur. Zamanınızı iyi değerlendirmek dışında ne zaman başvurduğunuzun bir önemi yoktur. Evliliğinizin her döneminde hatta evlilik öncesinde de başvurabilirsiniz.

Bizler yaşam boyu gelişirken, hayatımızı paylaşmayı seçtiğimiz ailemizde de birkaç önemli gelişim noktası bulunur. Bunların arasında:

Yeni ve küçük çocuk dönemi
Ergen çocuk dönemi
Çiftlerin orta yaş dönemi ve ilerisi bulunur.

Bu dönemlerde bir ilişki terapistine başvurmanız size hem var olan sorunları çözmek için hem de ileriye dönük çıkabilecek sorunları engellemek için yardımcı olacaktır.

7- İlişki Terapistleri Size Hangi Konularda Yardımcı Olabilir?

Aldatma sorunları
Çatışma
Aile içi şiddet
Bağ kopukluğu
İletişim problemleri
Üçüncü kişilerin veya olayların çokça ilişkiye yansıması
Çocuk yetiştirme problemleri
Boşanma ve ayrılma isteği

8- İlişki Terapisine Başvurmak Konusunda Çiftlerin Anlaşmazlığı Durumunda Ne Yapılabilir?

İlişki terapisinde partnerlerin terapiye gelmesi önemli bir noktadır. Terapide konuşulacak konular bireysel konular olmadığından, bir diğer partnerin orda olmayışı terapiyi “ilişki” terapisinden çıkarır fakat yine de ilişkinizdeki olaylara ve sizin kafanızdaki soru işaretlerine çözim bulunabilir. Sadece başvurduğunuz bazı konularda eşinizin bakış açısı ve duyguları da çözüm için gereklidir, böyle durumlarda eşinizin duygu ve düşünce kısmı büyük bir soru işareti olacağından, çözüme ulaşılması zor olur.

Partnerlerin bu konuda anlaşamaması ve bir partnerin terapiye gelmeyi reddetmesi çoğunlukla karşılaşılan bir durumdur. Bunların ana nedenlerinden biri sorunlarla yüzleşememek, bir diğeri ise terapinin işe yaraması konusundaki şüphelerdir. Bu sorunları partnerinizle konuşmayı tercih edebilirsiniz. Partnerinizin ilişki terapisini yanlış anlamadığından emin olun. İlişki terapisi çiftleri boşanma yoluna götürmez, bunu partnerinize hatırlatın.

Yüzleşilemeyen sorunların en büyüklerinden biri ise cinselliktir. Cinselliğin çiftlerin arasındaki bağda, ilişkinin genel mutluluğunda ve bireylerin hayat kalitesinde reddedilemeyecek bir payı vardır. Yaşanan sorunlar göz ardı edilmemelidir. Çiftlerin arasındaki bazı problemler cinsel uyumsuzluğa veyahut çeşitli psikolojik hastalıklara dayanabilmektedir. Bunları çözmek için ise bir profesyonelin desteği her zaman diğer çözüm seçeneklerinden daha mantıklı ve yararlı olacaktır.

9- Evlilik Öncesi Terapi Neden Önemlidir?

Belirli bir süre boyunca yaşanan bireysel hayat, çift kişili hayata dönüşünce bazı uyum problemleri yaşanabilir. Bu uyum problemlerini yeni evli safhasına gelmeden tespit etmek ve çözmek için evlilik öncesi terapisi önemli bir yere sahiptir.

Yeni bir düzene geçmek, iki ailenin birleşmesi, ailelere karşı duyulan sorumluluklar ve bazen de ailelerin yaptığı baskılar çiftlere büyük bir stres yaratır. Bu stres ve ailelerin etkileşimleri çiftlerin arasındaki bağı, anlaşmayı ve huzuru zedeleyebilir. Bunların üstesinden gelmek için de evlilik öncesi ilişki terapisi önemlidir.

Hiçbir sorun yaşanmasa bile bir profesyonelden yol kılavuzluğu tadında bir terapi çiftlerin gelecek yılları için yararlı olabilir.

10- İlişki Terapisi Ya İşe Yaramazsa?

İlişki terapisinin amaçladığı belirli bir son yoktur. Her çiftin terapisi farklı bir sona ulaşabilir. Terapinin konusu ilişkinin ayrılıkla sonuçlanıp sonuçlanmayacağı değil, ilişkideki çeşitli problemleri (İletişim bozukluğu, duygu kaybı, aldatılma, cinsel problemler vs.) profesyonel ve objektif bir üçüncü göz ile çözüme ulaşıp ulaşamayacağıdır.

İlişki terapisti, bir kılavuz görevi görür; sorularla ve çiftlerin vereceği cevaplarla çiftlerin ortak bir noktaya varmasını sağlar. Ortak olan nokta ayrılıksa terapi sağlıklı bir ayrılığa yardımcı olur fakat bazen çiftlerin terapiye gelirken kafalarında olan ayrılık, farkındalık ve çiftlerin özverisi ile çözüme ulaşabilir. Aynı zamanda cinsel problemler de bireysel terapi, ilaç veya doktor yardımı ile çözüme ulaşabilir.

İlişki terapisinin avantajları olduğu gibi dezavantajları da vardır fakat bunları engellemek yine çiftlerin elindedir. Örnek olarak, diğer eşten habersiz terapistle iletişime geçmeye çalışmak, spesifik olayları veya sırları saklamak verilebilir.

İlişki terapisinin bir sonuca ulaşabilmesi için erken başvuru gereklidir. Birçok çift terapiye geç başvurmalarına rağmen bir sonuç beklemektedir, ilişki terapisi başvurulacak son nokta olmamalıdır.

Çiftlerin terapi sırasında duvarlarını kaldırması gerekmektedir. Terapiyi sadece diğer eşin değişimi için istemek ve buna uygun davranmak yanlış bir harekettir. Eşler farklı istekler ve amaçlarla terapiye başvurmamalıdır, çünkü ilişki terapisi, çiftlerin ortak bir noktaya ulaşması için bir kılavuz görevi görmektedir.