Anksiyetenin ağır olduğu durumlarda, kişi deliriyormuş hissine kapılabilir. Kişi, yaşantısında bir şeylerin gerçeklikten uzak olduğu, etrafındaki dünyanın çatırdamaya başladığını düşünmeye başlayabilir. Bazı vakalarda, bu durum kişide bütün bir dünyanın “gerçek dışı” olduğu hissini uyandırabilir, sanki etrafında olan bir şeylerin gerçek dışı olduğu hissini. Bu durum derealizasyon olarak tanımlanır ve bu, anksiyete belirtileri arasında, oldukça ürkütücü bir deneyimdir. Bu durum aynı zamanda tamamiyle öznel bir durumdur; bu durumu yaşamayanlar için anlaşılması oldukça zordur.
Derealizasyon Nasıl Oluyor?
Anksiyeteden Derealizasyona Geçişin Nedenleri
Derealizasyon şaşırtıcı derecede karmaşıktır. O kadar kompleks bir yapısı vardır ki; beyinde, insanları gerçeklikten uzaklaştıran ne gibi bir durumun ortaya çıktığı halen tam olarak bilinememektedir. Derealizasyonun, vücudun doğal savunma mekanizmalarından biri olduğuna inanılmaktadır. Çok yoğun anksiyete yaşadığı esnada (mesela panik atak veya benzeri ciddi stresle ilgili bozukluklar), zihin esas olarak ortaya çıkan durumla baş edebilmek için gerçek dünyayla olan ilişkisini askıya alır.
Ancak bu askıya alma sırasında da zihin hala faal olduğu için, kişiye bulunduğu mekan gerçek dışı gibi gelmeye başlar. Hemen hemen her zaman -çok az da olsa istisnası olmakla beraber- bu durum anksiyete bozukluğunun karakteristik diğer belirtileri ile birlikte anksiyetenin zirve yaptığı noktada ortaya çıkar.
Depersonalizasyon / Derealizasyon Bozukluğu Nedir? (Tıklayın)
DSM-5’te Çözülme (Dissosiyasyon) Bozuklukları kategorisi altında, Depersonalizasyon / Derealizasyon Bozukluğu başlığıyla bir psikolojik bozukluk tanımlanmaktadır. Bu bozukluğun semptomları şu şekilde listelenmiştir:
A. Sürekli ya da yineleyici olarak, kendine yabancılaşma, gerçekdışılık yaşantıları ya da her ikisinin birlikte olduğu yaşantıların varlığı:
- Kendine yabancılaşma (depersonalizasyon): Kişinin düşünceleri, duyguları, duyumları, vücudu ya da eylemleriyle ilgili olarak gerçekdışılık, kendinden kopma ya da dışarıdan bir gözlemciymiş gibi olduğu yaşantıları (örn. algısal değişiklikler, zaman algısında çarpıklık, kendiliğin gerçekdışılığı ya da yokluğu, duygusal ve/ya bedensel uyuşma).
- Gerçekdışılık (derealizasyon): Çevredekilerle ilgili olarak gerçekdışılık ya da kopukluk yaşantıları (örn. insanlar ya da nesneler gerçekdışı, düşsel, sisli, cansız ya da görsel açıdan çarpık olarak yaşantılanır).
B. Bu kendine yabancılaşma ya da gerçekdışılık yaşantıları sırasında gerçeği değerlendirme bozulmamıştır.
C. Bu belirtiler, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.
D. Bu bozukluk, bir maddenin (örn. kötüye kullanılabilen bir madde, bir ilaç) ya da başka bir sağlık durumunun (örn. katılmalar) fizyolojiyle ilgili etkilerine bağlanamaz.
E. Bu bozukluk, şizofreni, panik bozukluğu, yeğin depresyon bozukluğu, akut gerginlik bozukluğu, örselenme sonrası gerginlik bozukluğu ya da başka bir çözülme bozukluğu ile daha iyi açıklanamaz.
Derealizasyon Nasıl Anlaşılır?
Derealizasyonu anlamanın en iyi yolu; sadece hiç bilmediğiniz değil aynı zamanda hiç bir şekilde anlamlandıramadığınız bir yere nakledildiğinizi düşünmektir. Neler olup bittiğini izleyemediğiniz veya çevrenizdeki dünyaya dair bilgileri alamadığınız bir yer. Bu yerin pek tanıdık gelmemesinden öte, tanıdık gelme ihtimali zaten yoktur; çünkü 5 duyu organıyla algılananlar zihin tarafından işlenememekte ve bir çerçeveye oturtulamamaktadır. Bu durumun bir hayli sıradışı ve ürkütücü olduğu inkar edilemez bir gerçektir. Bu durumu yaşayan kişi sıklıkla aslında algıladığı ortamda olmadığını veya algıladığı dünyanın gerçek olmadığını düşünebilir; sanki hiç bir şey anlamadığı bir şeyleri izliyormuş, yada o an kaçmasının mümkün olmadığı bir rüyanın –belki de bir kabusun- tam ortasındaymış gibi hissedebilir. Bazı vakalarda derealizasyon, depersonalizasyon (kendine yabancılaşma) –sanki kendisini izliyormuş hissi- ile birlikte ortaya çıkabilir.
Başka anksiyete semptomları, derealizasyon hissini daha da şiddetlendirebilir. Anksiyete atağı esnasında gözbebekleri genişleyebilir ve bu da alışılmadık bir görüş açısıyla derealizasyon hissini kuvvetlendirebilir. Anksiyete, kaslarda zayıflığa da yolaçabilir, bu da hastada güçsüzlük hissi meydana getirebilir. Anksiyete semptomlarının birbiriyle etkileşebileceği sayısız yollar vardır.
Derealizasyonu Nasıl Durdurulabilir?
Anksiyeteden kaynaklanan derealizasyon hissi genel olarak pek tehlikeli kabul edilmez. Sıklıkla bu durum kendiliğinden ortadan kalkar ve ancak çok yoğun anksiyete esnasında tekrar ortaya çıkar. Bu zamanlarda bile bazı insanlar bu durumla başa çıkmayı öğrenir ve derealizasyon bir daha tekrarlamaz. Eğer derealizasyon hissiniz gerçeklik algınızı etkileyecek derecede inatçı ise, veya başladığında uzun süre devam ediyorsa hemen bir doktora başvurmanız gerekebilir.
Derealizasyonu durdurmanın en iyi yolunun “farkındalık” olduğu hususunda doktorlar ve psikologlar genel olarak hemfikirdirler. “Farkındalık” terim olarak, kendi varlığınızın daha fazla farkında olma manasında kullanılmaktadır. Farkındalık değişik yollarla elde edilebilir fakat en kolay yolu; mümkün olduğunca fazla odaklanabileceğiniz bir iş yapmaktır, bu da size gerçeklik hissini tekrar kazandırabilir.
Örneğin:
• Soğuk veya sıcak bir şeye dokunun ve ısı farkına odaklanın.
• Kendinizi çimdikleyin ve ne kadar gerçek olduğunuzu anlayın.
• Çok basit bir objeye odaklanın ve o objenin ne olduğunu, hakkında ne bildiğinizi sıralayın.
• Odada bulunan bir şeyleri saymaya başlayın. Bu şeyleri tanımlamaya çalışın.
• Mümkün olan herhangi bir şekilde duyularınızı kullanmaya çalışın.
Bazı uzmanlar gözlerin sürekli hareket ettirilmesini ve beyni tek bir düşünceden ziyade farklı düşüncelere odaklamaya çalışılmasını tavsiye ediyorlar.
Unutmayın, derealizasyon hissi bir anksiyete semptomudur. Bu his psikopat olduğunuz ya da zihninizde bir şeylerin yanlış olduğu anlamına gelmez. Derealizasyon hissinin üstesinden gelmenin bir parçası; geçmesini beklemek ve sonrasında da diğer anksiyete semptomlarının üzerine eğilmek ve böylece tekrardan böyle yoğun bir anksiyete durumunun ortaya çıkmasına engel olmaktır.
Kaynak
- Trueman, David. Anxiety and depersonalization and derealization experiences. Psychological reports 54.1 (1984): 91-96.
- Cassano, Giovanni B., et al. Derealization and panic attacks: a clinical evaluation on 150 patients with panic disorder/agoraphobia. Comprehensive Psychiatry 30.1 (1989): 5-12.
- Kaynak: https://www.calmclinic.com/anxiety/symptoms/derealization
Ben derealizasyon bozukluğunu 2 yıldan fazladır yaşıyorum. Durmuştu bi ara; ama şimdi, son 5 gündür bu hissi her gün yaşıyorum. Bir şey yaparken unutuyorum, sonra tekrar o his geliyor. Bazen düşündükçe gerçek mi diye her yer her şey, çıldıracakmış gibi oluyorum. LÜTFEN yardim edin.
Merhaba. Benim size yardımcı olmam, ancak psikoterapi ile mümkün olabilir. Yüz yüze veya online terapi için, 0505 495 4727’den bana ulaşabilirsiniz. Muhabbetle.
Bu aralar özellikle son günlerde çok fazla olmaya başladı. Geçen gün birdenbire felsefe dersinde başladı. 2 kere oldu sonra dışarı çıktım. Eve geldim, markete gittim ve eve dönerken tekrar bu sefer daha bir değişik ve şiddetliydi. İçeri girince ne olduğunu anlamadım ve evde de devam etti. Tekrar olmasın diye müzik dinleyip ödevlerimi yaptım, ama çok korkmuştum. Neredeyse ağlayacaktım. Sabah okula gittim. Bu sefer daha da fazla.
Merhaba 200*. Zor deneyimleriniz için üzgünüm. Benden talebiniz nedir?
Derealizasyona neden olan beyin mekaniği nasıl çalışır? Normal bir insanın beyninden farkı nedir?
Merhaba. Sorduğunuz sorunun cevabı epey uzun ve karmaşık. Sizin beynin işleyişiyle ilgili neler bildiğinizi bilmiyorum. Bu yüzden, size direkt cevap vermek yerine, cevabı bulabileceğiniz önerilerde bulunabilirim.
* Derealizasyonun nörolojik dinamiğini anlamanıza yardımcı olabilecek bir kavram “dissosiyasyon”dur. Dissosiyasyon kelimesinin anlamıyla ilgili şu yazıyı okuyabilirsiniz: https://yusufbayalan.com/dissosiyatif-kimlik-bozuklugu/
* Beynin çalışma sistemi ve derealizasyon süreciyle ilgili şu kitapları okuyabilirsiniz: “Beden Kayıt Tutar”, “Beyin – Senin Hikayen”, “Kendini Değiştiren Beyin”, EMDR – Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme”, “Terapi Neden İşe Yarar”
Muhabbetle.
Teşekkürler.
Sanırım teşhisimi kendim buldum. Psikiyatriye anlattığım zaman bile anlamamıştı. Ben de kendime soruyorum ki, “Ben kimim?” diye. Sanki gerçek değilmiş gibi, yani yaşamayan bilemez. Beyin çok değişik bir şekilde onu kendine kabul ettiriyor.
Aynen öyle bir zaman sonra alışmaya başlıyorsun..
Hocam iyi günler. Tanımadığım bir kitapçı ile konuşurken laf arasında bana sen çok yaşamazsın dedi. Ben de yanından ayrıldıktan sonra “Acaba bu adam bana bir şey mi yapacak, beni takip ediyor mu?” diye tedirgin oldum. Sonra aklıma şizofreni geldi. Takip edilme duygusunu yaşamamın nedeni şizofreni mi diye. Ve bu olayı yaşadıktan sonra hastalığı iyice araştırdım. 3 aydır “Şizofreni mi oldum, şizofreni mi olacağım?”, “Ya hayat gerçek değilse.” ve bunun gibi yüzlerce komplo teorisi beni çok tedirgin ediyor. Aklıma binlerce şüphe geliyor sonra “Bu şüphelerin gelmesinin nedeni şizofreni mi?” diye bir daha korkuyorum. Halisünasyonlar ve konuşma bozukluğu dışında resmen şizofreni kafası yaşıyorum. Aile öykümde böyle bir sıkıntı yaşayan yok. Psikiyatriste gittim yaygın anksiyete bozukluğu dedi ama beni pek tatmin etmedi. Sizce nedir? Ben sizden destek almak istiyorum? Sizinle nasıl iletişim kurabilirim? Aklımı yitirmeden lütfen yardım edin.
Merhaba. Yaşadığınız durumunu ne olduğuna dair, sadece burada anlattıklarınızdan hareketle bir şey söyleyemem ne yazık ki. Ancak bazı noktalara dikkatinizi çekmek isterim:
* Yaygın anksiyete bozukluğu, paranoya vb. yaşadıklarınızın sebebi değil, ismidir. Yani siz şu anda yaşadığınız şeyleri, yaygın anksiyete bozukluğunuz olduğu için yaşamıyorsunuz; yaşadıklarınıza yaygın anksiyete bozukluğu ismi veriliyor. Yaşadıklarınızın sebebi ayrıca değerlendirilmelidir.
* “O mu bu mu?” diye sormak gerçekçi olmayabilir; çünkü biren fazla psikolojik bozukluğa aynı anda sahip olabiliriz.
Ben psikoterapi uyguluyorum. Psikoterapi desteği almak için iletişim bilgilerimden bana ulaşabilirsiniz. Görüşmek üzere.
Benim 2 hafta önce başladı ve hala devam ediyor. İlk başta “Rüyada mıyım acaba?” diye çok sorguluyordum. Hatta ilk olduğu gün hiç etkisinden çıkamadım. Ve bu his başladığından birkaç gün sonra değişik vesvese gibi şeyler oluştu aklımda. “Ya herkes her şeyi benim inadıma yapıyorsa”, “Ya herkes aklımdaki şeyleri biliyorsa.” diye ve çıkartamadım bir türlü alkımdan. Bu hisler daha da artmaya başladı. “Ya gerçek değilse.”, “Ya yaşamıyorsam.” gibi şeyler. Etrafımdaki herkes, her şey tuhaf gelmeye başladı. “Ya hiç geçmezse, ya tedavisi yoksa.” diyorum kendi kendime. Delirmekten çok korkuyorum. “Belki anksiyeteden dolayıdır.” diyorum ya da “şeytanın vesveselerinden”. Bugün kursa kalmıştım ve 2 dakika odaklanamadım bile. Bu sefer farklı düşünceler geldi aklıma. Bir haftadır çok tesadüfler yaşıyorum. Bir gün bunu yaşarken bir şey olmuştu ve abim de “Sen zaten kafadan gidiksin.” demişti şakadan. Normalde olsa gülüp atışmaya başlardım ama birden düşük olan modum yerin dibine indi. “Ne demeye çalıştı, olanları nereden biliyor, neden böyle bir şey söyledi, acaba şizofren miyim?” veya “Deli miyim?” demeye başladım. “Neden böyle dedin?” deyince de “Geri zekalı demek istedim.” dedi, yani şakasına söylemişti. Ama ben aklımdan bile çıkaramadım. Daha dün televizyon izliyorduk, kanalları değiştiriyordu ve bir haber kanalında bir habere denk geldik psikolojik sorunlardan falan bahsediyordu. Abim de değiştirince “Neden değiştirdi hemen, biliyor mu da değiştirdi?” diye saçma sapan şeyler düşünmeye başladım. Bunun gibi şeyler oldu birkaç defa. Kursta da aklıma gelince acaba “Çoklu kişilik bozukluğum mu var?”, “Acaba şizofren miyim?, “Ailem yok mu acaba?” gibi düşünceler geldi. İnanın ne bir saatin nasıl geçtiğini, ne de hocanın anlattıklarını hiç anlamadım bile. Ve en büyük korkularımdan birisi bir tedavisi olmaması, olsa da benim iyileşemeyeceğim.
Hep kendime söylüyorum “Gerçek bunlar, yaşadığımı biliyorum, herkes var ben de varım.” diye çok söylüyorum kendime. Ama bir türlü ne bu his gidiyor ne de düşüncelerim. Zaten şu düşünceler olmasa hiç böyle de hissetmeyeceğim. Ben nasıl bunlarla başa çıkabilirim? Düşünceler gelince çok korkuyorum, hiçbir şeye odaklanamıyorum, dikkatimi de dağıtamıyorun başka şeylerle. Ve genelde hep uyandıktan sonra oluyor. Uyandığım anda bu his başlıyor ve bir türlü vazgeçmiyor. Rüya görmekten korkar oldum artık bu his yüzünden. Rüyaların etkisinde kalan bir insandım ve anksiyete başlayinca daha da artmaya başladı. Artık her gece uyumadan önce dua ediyordum ne kabus ne de rüya görmeyeyim diye. Ve artık uyumak dahi istemiyorum bu şey yüzünden. Uyumaktan, rüya görmekten korkar oldum resmen. Ne yapmam lazım? Yardımcı olun lütfen. Çok usandım artık düşüncelerden.
Merhaba. Buradan paylaşacağım tavsiyelerle, bahsettiğiniz sorunların üstesinden gelmeniz çok mümkün değil bence. Size önerim düzenli psikoterapi desteği almanız. Muhabbetle.
Peki kesin bir tedavisi var mı? Yani tedavi ile geçecek bir şey mi? Aklıma çok geliyor bu sorular. Ya tedavisi yoksa, ya işe yaramazsa hep böyle yaşarsam diye. Ve buna benzer bir diğer hastalık olan depersonalizasyonun yorumlarında psikoloğa gidenlerin pek sonuç alamadıklarını okudum. Tabii ki ikisinin arasında fark vardır ama tedaviyle geçebilen bir şey değil mi? Ve verdiğiniz bilgiler için teşekkürler
Sizin yaptığıniz gibi yaptım ben de. Bende de öyle başladı. Acaba size ulaşma sansım var mı? Instagraminiz vs. Çünkü benim gibi başlayan tek size denk geldim. Konuşmamız lazım; mümkün mü acaba?
Geç gördüm kusura bakmayın. Instagramım _flytotheskyy. İstediğinizde yazabilirsiniz
Merhabalar. 18 yaşındayım 12 senedir panik atakla savaşıyorum. Gelecek için hayalleri olan bir çocuktum. Çok istediğim meslek için şimdiden başlamam gerekli dedim. Ardından depersonalizasyon ile tanıştım sanırım sonrasında da agorafobi ortaya çıktı, Sosyalliğimi, hayallerimi, planlarımı mahvetti. Yıllar önce hayal ettiğim 18 yaşındaki Batuhan’ın tırnağı bile olamadım. Yaşama sevincim, gitmediğim doktor, okumadığım kitap kalmadı. Bunları yemeyeceksin dediler yemedim, bunları içmeyeceksin dediler içmedim, yabancılaşma esnasında bunları yapacaksın dediler yaptım ama hiçbir şekilde iyileşemedim. Siz bu yazıyı yazdığınızda bile ben yalnız değilmişim diyemiyorum. Bana nasıl bir tavsiyede bulunabilirsiniz. Farkındalık yaratayım diyorum olmuyor, yardımcı olabilir misiniz ?
Merhaba Batuhan. Ben yetişkin yaş grubunda olan kişilerle çalışıyorum ne yazık ki. Senin yaş grubunla çalışan, yeterince donanımlı bir psikoterapistin sana yardımcı olabileceğini düşünüyorum. Şayet istersen, İstanbul’da sana birini önerebilirim. Sevgiyle.