Anksiyetenin ağır olduğu durumlarda, kişi deliriyormuş hissine kapılabilir. Kişi, yaşantısında bir şeylerin gerçeklikten uzak olduğu, etrafındaki dünyanın çatırdamaya başladığını düşünmeye başlayabilir. Bazı vakalarda, bu durum kişide bütün bir dünyanın “gerçek dışı” olduğu hissini uyandırabilir, sanki etrafında olan bir şeylerin gerçek dışı olduğu hissini. Bu durum derealizasyon olarak tanımlanır ve bu, anksiyete belirtileri arasında, oldukça ürkütücü bir deneyimdir. Bu durum aynı zamanda tamamiyle öznel bir durumdur; bu durumu yaşamayanlar için anlaşılması oldukça zordur.
Derealizasyon Nasıl Oluyor?
Anksiyeteden Derealizasyona Geçişin Nedenleri
Derealizasyon şaşırtıcı derecede karmaşıktır. O kadar kompleks bir yapısı vardır ki; beyinde, insanları gerçeklikten uzaklaştıran ne gibi bir durumun ortaya çıktığı halen tam olarak bilinememektedir. Derealizasyonun, vücudun doğal savunma mekanizmalarından biri olduğuna inanılmaktadır. Çok yoğun anksiyete yaşadığı esnada (mesela panik atak veya benzeri ciddi stresle ilgili bozukluklar), zihin esas olarak ortaya çıkan durumla baş edebilmek için gerçek dünyayla olan ilişkisini askıya alır.
Ancak bu askıya alma sırasında da zihin hala faal olduğu için, kişiye bulunduğu mekan gerçek dışı gibi gelmeye başlar. Hemen hemen her zaman -çok az da olsa istisnası olmakla beraber- bu durum anksiyete bozukluğunun karakteristik diğer belirtileri ile birlikte anksiyetenin zirve yaptığı noktada ortaya çıkar.
Depersonalizasyon / Derealizasyon Bozukluğu Nedir? (Tıklayın)
DSM-5’te Çözülme (Dissosiyasyon) Bozuklukları kategorisi altında, Depersonalizasyon / Derealizasyon Bozukluğu başlığıyla bir psikolojik bozukluk tanımlanmaktadır. Bu bozukluğun semptomları şu şekilde listelenmiştir:
A. Sürekli ya da yineleyici olarak, kendine yabancılaşma, gerçekdışılık yaşantıları ya da her ikisinin birlikte olduğu yaşantıların varlığı:
- Kendine yabancılaşma (depersonalizasyon): Kişinin düşünceleri, duyguları, duyumları, vücudu ya da eylemleriyle ilgili olarak gerçekdışılık, kendinden kopma ya da dışarıdan bir gözlemciymiş gibi olduğu yaşantıları (örn. algısal değişiklikler, zaman algısında çarpıklık, kendiliğin gerçekdışılığı ya da yokluğu, duygusal ve/ya bedensel uyuşma).
- Gerçekdışılık (derealizasyon): Çevredekilerle ilgili olarak gerçekdışılık ya da kopukluk yaşantıları (örn. insanlar ya da nesneler gerçekdışı, düşsel, sisli, cansız ya da görsel açıdan çarpık olarak yaşantılanır).
B. Bu kendine yabancılaşma ya da gerçekdışılık yaşantıları sırasında gerçeği değerlendirme bozulmamıştır.
C. Bu belirtiler, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.
D. Bu bozukluk, bir maddenin (örn. kötüye kullanılabilen bir madde, bir ilaç) ya da başka bir sağlık durumunun (örn. katılmalar) fizyolojiyle ilgili etkilerine bağlanamaz.
E. Bu bozukluk, şizofreni, panik bozukluğu, yeğin depresyon bozukluğu, akut gerginlik bozukluğu, örselenme sonrası gerginlik bozukluğu ya da başka bir çözülme bozukluğu ile daha iyi açıklanamaz.
Derealizasyon Nasıl Anlaşılır?
Derealizasyonu anlamanın en iyi yolu; sadece hiç bilmediğiniz değil aynı zamanda hiç bir şekilde anlamlandıramadığınız bir yere nakledildiğinizi düşünmektir. Neler olup bittiğini izleyemediğiniz veya çevrenizdeki dünyaya dair bilgileri alamadığınız bir yer. Bu yerin pek tanıdık gelmemesinden öte, tanıdık gelme ihtimali zaten yoktur; çünkü 5 duyu organıyla algılananlar zihin tarafından işlenememekte ve bir çerçeveye oturtulamamaktadır. Bu durumun bir hayli sıradışı ve ürkütücü olduğu inkar edilemez bir gerçektir. Bu durumu yaşayan kişi sıklıkla aslında algıladığı ortamda olmadığını veya algıladığı dünyanın gerçek olmadığını düşünebilir; sanki hiç bir şey anlamadığı bir şeyleri izliyormuş, yada o an kaçmasının mümkün olmadığı bir rüyanın –belki de bir kabusun- tam ortasındaymış gibi hissedebilir. Bazı vakalarda derealizasyon, depersonalizasyon (kendine yabancılaşma) –sanki kendisini izliyormuş hissi- ile birlikte ortaya çıkabilir.
Başka anksiyete semptomları, derealizasyon hissini daha da şiddetlendirebilir. Anksiyete atağı esnasında gözbebekleri genişleyebilir ve bu da alışılmadık bir görüş açısıyla derealizasyon hissini kuvvetlendirebilir. Anksiyete, kaslarda zayıflığa da yolaçabilir, bu da hastada güçsüzlük hissi meydana getirebilir. Anksiyete semptomlarının birbiriyle etkileşebileceği sayısız yollar vardır.
Derealizasyonu Nasıl Durdurulabilir?
Anksiyeteden kaynaklanan derealizasyon hissi genel olarak pek tehlikeli kabul edilmez. Sıklıkla bu durum kendiliğinden ortadan kalkar ve ancak çok yoğun anksiyete esnasında tekrar ortaya çıkar. Bu zamanlarda bile bazı insanlar bu durumla başa çıkmayı öğrenir ve derealizasyon bir daha tekrarlamaz. Eğer derealizasyon hissiniz gerçeklik algınızı etkileyecek derecede inatçı ise, veya başladığında uzun süre devam ediyorsa hemen bir doktora başvurmanız gerekebilir.
Derealizasyonu durdurmanın en iyi yolunun “farkındalık” olduğu hususunda doktorlar ve psikologlar genel olarak hemfikirdirler. “Farkındalık” terim olarak, kendi varlığınızın daha fazla farkında olma manasında kullanılmaktadır. Farkındalık değişik yollarla elde edilebilir fakat en kolay yolu; mümkün olduğunca fazla odaklanabileceğiniz bir iş yapmaktır, bu da size gerçeklik hissini tekrar kazandırabilir.
Örneğin:
• Soğuk veya sıcak bir şeye dokunun ve ısı farkına odaklanın.
• Kendinizi çimdikleyin ve ne kadar gerçek olduğunuzu anlayın.
• Çok basit bir objeye odaklanın ve o objenin ne olduğunu, hakkında ne bildiğinizi sıralayın.
• Odada bulunan bir şeyleri saymaya başlayın. Bu şeyleri tanımlamaya çalışın.
• Mümkün olan herhangi bir şekilde duyularınızı kullanmaya çalışın.
Bazı uzmanlar gözlerin sürekli hareket ettirilmesini ve beyni tek bir düşünceden ziyade farklı düşüncelere odaklamaya çalışılmasını tavsiye ediyorlar.
Unutmayın, derealizasyon hissi bir anksiyete semptomudur. Bu his psikopat olduğunuz ya da zihninizde bir şeylerin yanlış olduğu anlamına gelmez. Derealizasyon hissinin üstesinden gelmenin bir parçası; geçmesini beklemek ve sonrasında da diğer anksiyete semptomlarının üzerine eğilmek ve böylece tekrardan böyle yoğun bir anksiyete durumunun ortaya çıkmasına engel olmaktır.
Kaynak
- Alıntı: www.calmclinic.com/anxiety/symptoms/derealization
- Trueman, David. Anxiety and depersonalization and derealization experiences. Psychological reports 54.1 (1984): 91-96.
- Cassano, Giovanni B., et al. Derealization and panic attacks: a clinical evaluation on 150 patients with panic disorder/agoraphobia. Comprehensive Psychiatry 30.1 (1989): 5-12.
Derealizasyon Tedavisi
Derealizasyon odaklı psikoterapi desteği almak istiyorsanız, ön görüşme ve randevu için arayınız.
Gsm: 0505 495 4727
Hocam ben 2 çocuk annesiyim. Benim beynimde bazen uyuşmalar oluyordu, ağrı saplanıyordu. Ben de nöroloji doktoruna gittim. Emarda bir şey çıkmadı.
Hayatı seven yaşama gücünü kaybetmeyen biriydim; fakat çocuklarımdan dolayı biraz yorgun ve stresli zamanlarım oluyordu. Sinirliydim. Bir gece kötü rüya görme sonucu uyandığımda hafızam gitti gibi oldu. Sonra ertesi gün sürekli hafızam yokmuş gibi oluyordu. Oysa her şeyi biliyor hatırlıyorum. Sonra gün geçtikçe korkular çıktı yani yalnız olmaktan korkmak istemiyordum. Boşluğa düşüyor gibi olup kendimi sorgulamak istemiyordum. Boşluk düşüncesi gibi bir şey, kendimi kaybediyormuş gibi. Sonra başka şeyler düşünüp rutin işlerimi yapıyorum fakat kendimi yabancı, etraftaki çevre yabancı gelmeye devam ediyor. Doktor Bey, ben aslında kendimi, eşimi seven biriyim ama saçma düşünceden kurtulamıyorum. Size iki sorum var: 1- Nörolojik problem yapar mı, yani ben böyle düşünmesem nörolojik hastalık bunu yapar mı? 2- Bana şizofren diyor bazı kişiler. Bu durum kötüye giderse öyle olunuyor mu?
Merhaba. Sorularınızı tam anlayamadım. Sorularınızın etraflıca ele alınması gerekebilir. Burada yazdıklarınızdan hareketle söyleyeceklerim sizi yanlış yönlendirebilir. Telefonda bir ön görüşme için iletişim sayfasındaki telefondan bana ulaşabilirsiniz. Görüşmek üzere.
Hocam derealizasyonu yenmek için o maddelerden başka var mı?
Merhaba. Psikoterapi görebilirsiniz.
Etrafa bakıyorum ama orada olduğumun farkına varamayacak kadar kopuğum. Sanki her şeyin dışındayım, her şeyi dışarıdan bir göz olarak seyrediyormuşum gibi hissediyorum. Yabancıdan ziyade orada değilim, oradayım ama değilim, dahil değilim sadece izleyenim.
İnsanlarla iletişimde bulunamıyorum, hiçbir şey hissetmiyorum sanki film seyrediyorum. Yakın ilişkilerde bile sanki onlar benim değil başka birinin yakını, sadece teorik olarak biliyorum.
Koordinasyonlarım çok kötü, robot gibi hareket ediyorum ve dengemi kuramıyorum bazen de titriyorum. Beynim uyuşmuş gibi hissediyorum, kafamda aylardır çok farklı şeyler dönüyor ama ne zaman herhangi bir şekilde yansıtmayı denesem asla başaramıyorum sanki beynimin yerinde buz kütlesi var gibi. Farklı psikiyatristlere gidiyorum yıllardır, eskiden başka sebeplerdendi ama bu durum yaklaşık 8 aydır devam ediyor. Kapana kısılmışım gibi hissediyorum.
Merhaba. Durumunuzu anlattınız, net bir soru sormadınız; ancak ben “Ne yapabilirim?” diye sorduğunuzu anladım.
“Yıllarca psikiyatristlere/ psikologlara gitmek” bazen hiçbir şey yapılmadığı anlamına gelir. Bir şey yapmak tedavi/ psikoterapi görmek demektir çünkü. İhtiyacınız olan şey, psikiyatrik tedavi ve/veya psikoterapi desteği almak olabilir.
Benden psikoterapi görmek gibi bir talebiniz olursa iletişim sayfasındaki bilgilerden bana ulaşabilirsiniz. Mutluluklar dilerim.
Bir yıl oldu. Rüyadayım sanki ve uyanmayı bekleyen biri gibi hissediyorum kendimi. Sanki gözümde bir perde var da inmesini bekliyorum. Her şey sisli ve gerçek dışı. Nasıl desem, gece yarısı aniden yataktan kaldırılıp dışarı çıkan ve anlamsız anlamsız etrafa bakan birinin sersemliği gibi ya.
Nasıl bir ıstıraptır bu, nasıl bir işkencedir anlatamam, anlatılmaz.
Ve bunları yaşarken aniden gelene anksiyete atakları.
İnanın hayatımda hiç bu kadar ölmeyi istememiştim.
Merhaba. Depersonalizasyon ve derealizasyon hepimiz için zor deneyimlerdir. Bununla birlikte, bize söylediklerini anlamaya çalışmak, bize dair çok şey öğrenmemize kapı aralayabilir. Psikoterapi ile kendinize bakabilirsiniz. Mutluluklar.
Şuan nasılsınız?