Anksiyetenin ağır olduğu durumlarda, kişi deliriyormuş hissine kapılabilir. Kişi, yaşantısında bir şeylerin gerçeklikten uzak olduğu, etrafındaki dünyanın çatırdamaya başladığını düşünmeye başlayabilir. Bazı vakalarda, bu durum kişide bütün bir dünyanın “gerçek dışı” olduğu hissini uyandırabilir, sanki etrafında olan bir şeylerin gerçek dışı olduğu hissini. Bu durum derealizasyon olarak tanımlanır ve bu, anksiyete belirtileri arasında, oldukça ürkütücü bir deneyimdir. Bu durum aynı zamanda tamamiyle öznel bir durumdur; bu durumu yaşamayanlar için anlaşılması oldukça zordur.
Derealizasyon Nasıl Oluyor?
Anksiyeteden Derealizasyona Geçişin Nedenleri
Derealizasyon şaşırtıcı derecede karmaşıktır. O kadar kompleks bir yapısı vardır ki; beyinde, insanları gerçeklikten uzaklaştıran ne gibi bir durumun ortaya çıktığı halen tam olarak bilinememektedir. Derealizasyonun, vücudun doğal savunma mekanizmalarından biri olduğuna inanılmaktadır. Çok yoğun anksiyete yaşadığı esnada (mesela panik atak veya benzeri ciddi stres bozukluğu hastalıkları), zihin esas olarak ortaya çıkan durumla baş edebilmek için gerçek dünyayla olan ilişkisini askıya alır.
Ancak bu askıya alma sırasında da zihin hala faal olduğu için, kişiye bulunduğu mekan gerçek dışı gibi gelmeye başlar. Hemen hemen her zaman –çok az da olsa istisnası olmakla beraber- bu durum anksiyete bozukluğunun karakteristik diğer belirtileri ile birlikte anksiyetenin zirve yaptığı noktada ortaya çıkar.
Derealizasyon Nasıl Anlaşılır?
Derealizasyonu anlamanın en iyi yolu; sadece hiç bilmediğiniz değil aynı zamanda hiç bir şekilde anlamlandıramadığınız bir yere nakledildiğinizi düşünmektir. Neler olup bittiğini izleyemediğiniz veya çevrenizdeki dünyaya dair bilgileri alamadığınız bir yer. Bu yerin pek tanıdık gelmemesinden öte, tanıdık gelme ihtimali zaten yoktur; çünkü 5 duyu organıyla algılananlar zihin tarafından işlenememekte ve bir çerçeveye oturtulamamaktadır. Bu durumun bir hayli sıradışı ve ürkütücü olduğu inkar edilemez bir gerçektir. Bu durumu yaşayan kişi sıklıkla aslında algıladığı ortamda olmadığını veya algıladığı dünyanın gerçek olmadığını düşünebilir; sanki hiç bir şey anlamadığı bir şeyleri izliyormuş, yada o an kaçmasının mümkün olmadığı bir rüyanın –belki de bir kabusun- tam ortasındaymış gibi hissedebilir. Bazı vakalarda derealizasyon, depersonalizasyon (kendine yabancılaşma) –sanki kendisini izliyormuş hissi- ile birlikte ortaya çıkabilir.
Başka anksiyete semptomları, derealizasyon hissini daha da şiddetlendirebilir. Anksiyete atağı esnasında gözbebekleri genişleyebilir ve bu da alışılmadık bir görüş açısıyla derealizasyon hissini kuvvetlendirebilir. Anksiyete, kaslarda zayıflığa da yolaçabilir, bu da hastada güçsüzlük hissi meydana getirebilir. Anksiyete semptomlarının birbiriyle etkileşebileceği sayısız yollar vardır.
Tavsiye Bağlantı: Depersonalizasyon Nedir?
Derealizasyon Nasıl Durdurulabilir?
Anksiyeteden kaynaklanan derealizasyon hissi genel olarak pek tehlikeli kabul edilmez. Sıklıkla bu durum kendiliğinden ortadan kalkar ve ancak çok yoğun anksiyete esnasında tekrar ortaya çıkar. Bu zamanlarda bile bazı insanlar bu durumla başa çıkmayı öğrenir ve derealizasyon bir daha tekrarlamaz. Eğer derealizasyon hissiniz gerçeklik algınızı etkileyecek derecede inatçı ise, veya başladığında uzun süre devam ediyorsa hemen bir doktora başvurmanız gerekebilir.
Derealizasyonu durdurmanın en iyi yolunun “farkındalık” olduğu hususunda doktorlar ve psikologlar genel olarak hemfikirdirler. “Farkındalık” terim olarak, kendi varlığınızın daha fazla farkında olma manasında kullanılmaktadır. Farkındalık değişik yollarla elde edilebilir fakat en kolay yolu; mümkün olduğunca fazla odaklanabileceğiniz bir iş yapmaktır, bu da size gerçeklik hissini tekrar kazandırabilir.
Örneğin:
• Soğuk veya sıcak bir şeye dokunun ve ısı farkına odaklanın.
• Kendinizi çimdikleyin ve ne kadar gerçek olduğunuzu anlayın.
• Çok basit bir objeye odaklanın ve o objenin ne olduğunu, hakkında ne bildiğinizi sıralayın.
• Odada bulunan bir şeyleri saymaya başlayın. Bu şeyleri tanımlamaya çalışın.
• Mümkün olan herhangi bir şekilde duyularınızı kullanmaya çalışın.
Bazı uzmanlar gözlerin sürekli hareket ettirilmesini ve beyni tek bir düşünceden ziyade farklı düşüncelere odaklamaya çalışılmasını tavsiye ediyorlar.
Unutmayın, derealizasyon hissi bir anksiyete semptomudur. Bu his psikopat olduğunuz ya da zihninizde bir şeylerin yanlış olduğu anlamına gelmez. Derealizasyon hissinin üstesinden gelmenin bir parçası; geçmesini beklemek ve sonrasında da diğer anksiyete semptomlarının üzerine eğilmek ve böylece tekrardan böyle yoğun bir anksiyete durumunun ortaya çıkmasına engel olmaktır.
Referanslar:
Trueman, David. Anxiety and depersonalization and derealization experiences. Psychological reports 54.1 (1984): 91-96.
Cassano, Giovanni B., et al. Derealization and panic attacks: a clinical evaluation on 150 patients with panic disorder/agoraphobia. Comprehensive Psychiatry 30.1 (1989): 5-12.
Kaynak: https://www.calmclinic.com/anxiety/symptoms/derealization